Zdaniem ustawodawcy unijnego, możliwość zgłaszania nieprawidłowości to coraz ważniejszy element budowania uczciwej i transparentnej kultury organizacyjnej. Dlatego dyrektywa unijna z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii oraz polska ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa daje sygnalistom szereg narzędzi do walki z nieprawidłowościami, a na pracodawców nakłada obowiązki związane z ochroną osób zgłaszających naruszenia. Co może zgłosić sygnalista?
Zakresem dyrektywy objęte są zgłoszenia dotyczące:
- naruszeń przepisów w następujących dziedzinach (wymienionych szczegółowo w części I załącznika):
- zamówienia publiczne
- usługi, produkty i rynki finansowe; zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu
- bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami
- bezpieczeństwo transportu w sektorze kolejowym, drogowym, morskim i żeglugi śródlądowej
- ochrona środowiska, począwszy od gospodarowania odpadami aż po chemikalia
- ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe
- bezpieczeństwo żywności i pasz, zdrowie i dobrostan zwierząt
- zdrowie publiczne, w tym prawa pacjentów i kontrola wyrobów tytoniowych
- ochrona konsumentów
- ochrona prywatności i danych osobowych, bezpieczeństwo sieci i systemów informacyjnych;
- naruszeń mających wpływ na interesy finansowe UE;
- naruszeń dotyczących rynku wewnętrznego, w tym naruszeń unijnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz naruszeń krajowych przepisów dotyczących podatku od osób prawnych.
Czego mogą dotyczyć zgłoszenia sygnalistów? – Przykłady
Korupcja:
- Wręczanie lub przyjmowanie łapówek: Sygnalista może zgłosić sytuację, w której ktoś wręcza lub przyjmuje łapówkę w celu załatwienia określonej sprawy. Może to dotyczyć zarówno osób prywatnych, jak i urzędników państwowych.
- Pośrednictwo w korupcji: Sygnalista może zgłosić pośrednictwo w korupcji, czyli działanie na rzecz wręczenia lub przyjęcia łapówki.
- Nadużywanie władzy dla osiągnięcia korzyści osobistych: Sygnalista może zgłosić sytuację, w której ktoś wykorzystuje swoje stanowisko do osiągnięcia korzyści osobistych, np. poprzez przyznawanie kontraktów firmom powiązanym rodzinnie.
- Nepotyzm: Sygnalista może zgłosić sytuację, w której ktoś faworyzuje członków swojej rodziny w kwestiach zatrudnienia, awansów lub przyznawania benefitów.
Nadużycia władzy:
- Mobbing: Sygnalista może zgłosić mobbing, czyli uporczywe i długotrwałe nękanie pracownika, które ma na celu jego poniżenie lub zmuszenie do rezygnacji z pracy.
- Dyskryminacja: Sygnalista może zgłosić dyskryminację ze względu na płeć, rasę, narodowość, religię, niepełnosprawność lub inne kryteria.
- Molestowanie seksualne: Sygnalista może zgłosić molestowanie seksualne, czyli niepożądane zachowania o charakterze seksualnym, które naruszają godność osobistą pracownika.
- Bezprawne zwolnienie: Sygnalista może zgłosić bezprawne zwolnienie, czyli zwolnienie bez uzasadnionej przyczyny lub z naruszeniem procedur.
- Nieuzasadnione obniżenie wynagrodzenia: Sygnalista może zgłosić nieuzasadnione obniżenie wynagrodzenia, czyli obniżenie wynagrodzenia bez uzasadnionej przyczyny.
Naruszenia przepisów BHP:
- Brak odpowiedniego wyposażenia ochronnego: Sygnalista może zgłosić brak odpowiedniego wyposażenia ochronnego, np. kasków, okularów ochronnych lub rękawic, niezbędnego do bezpiecznej pracy.
- Niesprawne maszyny i urządzenia: Sygnalista może zgłosić niesprawne maszyny i urządzenia, które stwarzają zagrożenie dla bezpieczeństwa pracowników.
- Brak szkoleń BHP: Sygnalista może zgłosić brak szkoleń BHP, które są niezbędne do bezpiecznej pracy.
- Niewłaściwe warunki pracy: Sygnalista może zgłosić niewłaściwe warunki pracy, np. nadmierny hałas, złe oświetlenie lub niewłaściwą temperaturę.
Naruszenia ochrony środowiska:
- Nielegalne składowanie odpadów: Sygnalista może zgłosić nielegalne składowanie odpadów, które zanieczyszcza środowisko i stwarza zagrożenie dla zdrowia ludzi.
- Zanieczyszczenie powietrza, wody lub gleby: Sygnalista może zgłosić zanieczyszczenie powietrza, wody lub gleby, które powoduje degradację środowiska naturalnego.
- Niespełnianie norm emisyjnych: Sygnalista może zgłosić niespełnianie norm emisyjnych przez zakłady przemysłowe, co powoduje zanieczyszczenie powietrza.
- Niewłaściwe gospodarowanie odpadami: Sygnalista może zgłosić niewłaściwe gospodarowanie odpadami, np. brak segregacji lub spalanie odpadów w sposób niekontrolowany.
Nieprawidłowości w zamówieniach publicznych:
- Zmowa przetargowa: Sygnalista może zgłosić zmowę przetargową, czyli porozumienie firm w celu sztucznego zawyżenia cen lub podziału zamówienia między sobą.
- Faworyzowanie jednego z oferentów: Sygnalista może zgłosić sytuację, w której zamawiający faworyzuje jednego z oferentów w postępowaniu przetargowym.
- Korupcja przy udzielaniu zamówienia: Sygnalista może zgłosić korupcję przy udzielaniu zamówienia publicznego, np. wręczanie łapówek w zamian za przyznanie kontraktu.
Inne:
- Fałszowanie dokumentów: Sygnalista może zgłosić fałszowanie dokumentów, np. faktur, umów lub świadectw pracy.
- Defraudacja: Sygnalista może zgłosić defraudację, czyli przywłaszczenie чужого mienia.
- Pranie pieniędzy: Sygnalista może zgłosić pranie pieniędzy, czyli legalizowanie nielegalnie uzyskanych dochodów.
- Handel ludźmi: Sygnalista może zgłosić handel ludźmi, czyli wykorzystywanie ludzi do pracy lub innych celów wbrew ich woli.
- Przestępstwa przeciwko mieniu: Sygnalista może zgłosić przestępstwa przeciwko mieniu, np. kradzież, włamanie lub rozbój.
Ważne jest aby zgłoszenie było rzetelne i oparte na faktach. Sygnalista nie powinien zgłaszać nieprawidłowości, jeśli nie ma pewności co do ich zaistnienia.
Jeśli masz pytania dotyczące dyrektywy o sygnalistach lub chcesz zgłosić naruszenie, skontaktuj się z naszą kancelarią. Radca prawny Emilia Więsław pomaga wdrażać przepisy o sygnalistach i RODO. Chcesz dowiedzieć się więcej? Możesz zapoznać się z tekstem dyrektywy na oficjalnej stronie unijnej:
Sygnalista – Kto to? jakie ma prawa?
W dobie rosnącej świadomości społecznej w kwestii etyki i uczciwości w biznesie, coraz więcej osób…
Ustawa o sygnalistach – co nowego dla firm?
Dyrektywa o sygnalistach – co to jest i kogo dotyczy?
W dobie coraz większej transparentności i uczciwości w biznesie, coraz ważniejsza staje się rola sygnalistów,…